Η αποσύνθεση της ΕΣΣΔ. Η μεγαλύτερη γεωπολιτική κρίση του εικοστού αιώνα

Η αποσύνθεση της ΕΣΣΔ, η οποία είναι η μεγαλύτερη περιοχή της πολιτείας και καταλαμβάνει το 1/6 της κατοικημένης γης, είναι αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του 20ού αιώνα, που αντιπροσωπεύει μια συστηματική αποσύνθεση στις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές και κοινωνικές δομές της Σοβιετικής Ένωσης.

Προς το παρόν, οι ιστορικοί δεν έχουν την ίδια άποψη με ποια ήταν η κύρια αιτία της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ και εάν ήταν δυνατόν να αποφευχθεί η διαδικασία της αποσύνθεσης. Εντούτοις, οι παράγοντες που οδήγησαν στην κατάρρευση ήταν επαρκείς, συμπεριλαμβανομένης της αυταρχικής φύσης της σοβιετικής κοινωνίας, της δυσαναλογίας της εκτεταμένης οικονομίας, μιας σειράς σοβαρών ανθρωπογενών καταστροφών, των διεθνοτικών συγκρούσεων, συμπεριλαμβανομένων των ταραχών του 1972 στο Κάουνας, μαζικών διαδηλώσεων το 1978 στη Γεωργία, Στο Μινσκ, τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 1986 στο Καζακστάν κ.λπ.: όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα τη συγκόλληση που οδήγησε στην αποσύνθεση του σοβιετικού συστήματος.

Οι προσπάθειες για τη μεταρρύθμιση του σοβιετικού συστήματος οδήγησαν σε μια βαθύτερη κρίση στη χώρα, η οποία στην πολιτική σκηνή εκφράστηκε ως αντιπαράθεση μεταξύ του Προέδρου της ΕΣΣΔ Γκορμπατσόφ και του Προέδρου του RSFSR Yeltsin.

Οι χώρες της σοβιετικής Κοινοπολιτείας άρχισαν να υπερασπίζονται την ανεξαρτησία τους. Η απαίτηση αυτονομίας για καθεμία από τις 15 σοβιετικές δημοκρατίες απειλούσε ένα σύστημα κεντρικού πολιτικού ελέγχου. Παρ 'όλα αυτά, τον Αύγουστο του 1991, ο Γκορμπατσόφ ανακοίνωσε ότι στις 20 Αυγούστου η σοβιετική κυβέρνηση θα υπογράψει μια νέα συνθήκη με την ονομασία «Ένωση Κυρίαρχων Κρατών» με 15 δημοκρατίες, που θα τους μεταβίβαζε σημαντικό μέρος των εξουσιών της κεντρικής κυβέρνησης. Φυσικά, οι υποστηρικτές του συστήματος, το κέντρο του οποίου ήταν το Κομμουνιστικό Κόμμα, δεν μπορούσαν να το αποδεχθούν αυτό, επειδή κάθε κράτος έλαβε το δικαίωμα να λύσει ανεξάρτητα τα ήδη εσωτερικά του προβλήματα, πράγμα που σήμαινε απώλεια εξουσίας για τη σοβιετική κυβέρνηση. Επιπλέον, υπήρχαν και άλλα προβλήματα σχετικά με το απαράδεκτο της συνθήκης, όπως το πρόβλημα της διαίρεσης των στρατηγικών πυραυλικών δυνάμεων, της αεροπορικής άμυνας και, φυσικά, των ενόπλων δυνάμεων μεταξύ των δημοκρατιών εξίσου. 

 Όλα αυτά συνδύαζαν το πολιτικά και λογικά προβλεπόμενο τσεκούρι του Αυγούστου και τη δημιουργία της έκτακτης επιτροπής χωρίς τον Γκορμπατσόφ, ο οποίος κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης το πρωί της 19ης Αυγούστου και επίσης ενημέρωσε ότι οι προεδρικές εξουσίες μεταφέρθηκαν στον αντιπρόεδρο Γκενάντι Γιαναγιέφ.

Ο Μπορίς Γέλτσιν επέκρινε τις ενέργειες του Γκορμπατσόφ και της Κεντρικής Επιτροπής, τόσο στην κυβέρνηση όσο και στους δρόμους της πόλης. Έξυπνα χειραγωγούσε τη συνείδηση του λαού και κατάφερε να στείλει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού στην υποστήριξή του. Μετά τη δήλωση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, αναστηλώθηκαν θέσεις στη Μόσχα και κινητοποιήθηκαν περίπου 500 δεξαμενές και τεθωρακισμένα οχήματα της Επιτροπής έκτακτης ανάγκης. Αλλά η απουσία ρητής στρατιωτικής υποστήριξης δεν σταμάτησε τον Μπόρις Νικολαΐεβιτς και συνέχισε να μιλάει στο πλήθος ακόμη και ενώ στέκεται σε μία από αυτές τις δεξαμενές. Έχοντας επιτύχει την πλήρη απομάκρυνση του Γκορμπατσόφ και εγκαταλείποντας τη σοβιετική κυβέρνηση χωρίς ηγέτη, εξέδωσε ένα προεδρικό διάταγμα, σύμφωνα με το οποίο όλος ο στρατός του πέρασε και τελικά σταμάτησε τις προσπάθειες των σωστών δυνάμεων να αποτρέψουν την υπογραφή της συνθήκης. Έτσι, η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης οδήγησε στην ανεξαρτησία 15 δημοκρατιών και την εμφάνισή τους στην παγκόσμια πολιτική σκηνή ως ανεξάρτητα κράτη.

Στις 22 Αυγούστου, ο Ελτσίν, μαζί με διακόσια χιλιάδες άτομα στην πλατεία, γιόρτασε τη νίκη, καταδίκασε ανοιχτά το Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο κυβέρνησε τη χώρα για 70 χρόνια, και ενέκρινε μια τρίχρωμη σημαία, επιβεβαιώνοντας έτσι τον χωρισμό της Ρωσίας από την ΕΣΣΔ.

Στις 24 Αυγούστου 1991, ο Γκορμπατσόφ παραιτήθηκε ως Γενικός Γραμματέας και διέλυσε το κόμμα.